Pomnikami przyrody (zgodnie z treścią art. 40 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody - Dz. U. z 2016 r. poz. 2134 z późn. zm.) są pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupiska o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe
oraz jaskinie.

Poddaje się je ochronie dla zachowania, restytuowania i właściwego użytkowania ze względów naukowych, estetycznych, historyczno-pamiątkowych i społecznych oraz z uwagi na swoiste cechy krajobrazu.

Wprowadzenie tej formy ochrony następuje w drodze uchwały rady gminy. Dokument ten określa nazwę danego obiektu lub obszaru, położenie, sprawującego nadzór, szczególne cele ochrony, w razie potrzeby ustalenia dotyczące jego czynnej ochrony oraz zakazy właściwe
dla tego obiektu, obszaru lub jego części przewidziane w art. 45 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody.

Na terenach niezabudowanych, jeżeli nie stanowi to zagrożenia dla ludzi i mienia, drzewa stanowiące pomniki przyrody podlegają ochronie aż do ich samoistnego, całkowitego rozpadu.

Pomniki przyrody żywej to przede wszystkim drzewa lub ich skupiska, ale również zabytkowe aleje, stanowiska rzadkich roślin i zwierząt podlegających ochronie gatunkowej lub powierzchnie wymagające ochrony, np.: leśne, torfowiskowe, źródliskowe, itp.

Na terenie Gminy Kolbuszowa zarejestrowano 9 pomników przyrody żywej:

1. dąb szypułkowy - zlokalizowany na działce oznaczonej nr ewid. 708/7 w miejscowości Świerczów przy siedzibie Nadleśnictwa Kolbuszowa w Świerczowie,
2. buk zwyczajny - zlokalizowany na działce oznaczonej nr ewid. 694 w miejscowości Świerczów, na trasie ścieżki edukacyjno - przyrodniczej "Świerczówka",
3. dąb szypułkowy - zlokalizowany na działce oznaczonej nr ewid. 200 w miejscowości Bukowiec, w pasie drogi powiatowej,
4. grupa 6 dębów szypułkowych - zlokalizowany na działce oznaczonej nr ewid. 372 w miejscowości Kłapówka, kompleks leśny obok stawów,
5. dąb szypułkowy - zlokalizowany na działce oznaczonej nr ewid. 1478/5 w miejscowości Widełka, nieruchomość prywatna, w sąsiedztwie drogi gminnej Majdan,
6. dąb szypułkowy - zlokalizowany na działce oznaczonej nr ewid. 1376 w miejscowości Widełka, nieruchomość prywatna,
7. cis pospolity - zlokalizowany na działce oznaczonej nr ewid. 2047 w miejscowości Werynia, nieruchomość prywatna,
8. dąb szypułkowy - zlokalizowany na działce oznaczonej nr ewid. 2818 w miejscowości Werynia, kompleks leśny, przy drodze gminnej.

Drzewa mające po kilkaset lat i będące świadkami wielu wydarzeń, mogą stać się wstępem do lekcji historii lokalnej. Są także pomocne w nawiązaniu relacji z osobami starszymi, które mogą opowiedzieć niezwykłe osobiste historie, związane z drzewami w swojej okolicy. Spotkanie z ogromnym i wiekowym drzewem to początek budzenia szacunku do historii lokalnej ojczyzny. To także rozbudzanie świadomości potrzeby ochrony starych drzew. Obecność pomników przyrody na terenie Gminy Kolbuszowa przyczynia się także do wzrostu świadomości ekologicznej Mieszkańców, zwłaszcza dzieci i młodzieży, a także zwiększenia dbałości o walory przyrodnicze środowiska naturalnego - by jego wartości zachować dla przyszłych pokoleń.

Opracowała: mgr inż. Renata Nizioł